Met een zekere regelmaat wordt mij de vraag gesteld wat de waarde is van design. Ik hoop dan dat iemand wil weten wat design voor hem of haar kan doen. Maar helaas gaat het meestal over de kosten van design. En dan het liefst gekwantificeerd per vierkante centimeter. Zo ook de overheid. Zij heeft recent het plan opgevat zich, over een periode van acht jaar, te buigen over het vraagstuk of design iets voor haar zichtbaarheid zou kunnen betekenen. Voor mij is dat net zoiets als Ikea die zich af zou vragen of het zin heeft om overal ter wereld van die blauwe dozen in het landschap te zetten.
Ondanks het feit dat creativiteit inmiddels de grootste industrie van Nederland is, waar design het overgrote deel van vertegenwoordigt, is er een enorme behoefte aan onweerlegbaar wetenschappelijk onderbouwd bewijs dat design iets oplevert.
Ik krijg daar bijna Louis van Gaal neigingen van; “zijn zij nou zo dom of zijn wij nou zo onduidelijk over de betekenis van design?” Design is ‘by far’ de beste en veiligste investering die je als ondernemer kunt doen. De vraag “wat mag design kosten” is een vraag voor bangeriken en types die meestal voor een dubbeltje op de eerste rang willen zitten. Ik kom als designer nog steeds mensen tegen die, deftig verhuld onder de naam pitch, voor niets een geweldig ontwerp willen hebben. De vraag “of design waardevol is”, is ridicuul. En de twijfel over een eventueel te verwachten effect door design is zo mogelijk nog dommer.
Wij mensen maken al sinds de vuurstok gebruik van vormgeving. En het feit dat wij gebruik maken van de mogelijkheid van het geven van vorm is voorlopig het enige aanvaardbare bewijs dat we niet uit de ruimte gevallen zijn. Dieren en planten maken, net als mensen, gebruik van design om te overleven. Denk aan camouflage en andere evolutionaire aanpassingen. Als we dit buiten beschouwing zouden laten blijkt dat we als ras het meest verwant zijn met een agressief virus. Alles gericht op vermenigvuldiging en consumptie. Alhoewel akelig herkenbaar geloof ik toch dat we onszelf daarmee tekort doen.
Veel interessanter is de vraag “wat durf ik te investeren in design?”. En dat heeft te maken met de rol van design. Design is namelijk het middel dat ideeën van abstractie naar de echte wereld transporteert. Design of vormgeving is daarom wat ons in leven houdt en het leven op veel punten de moeite waard maakt. Alles wat wij mensen gebruiken is ontworpen. Zinnige en onzinnige dingen krijgen betekenis en waarde door design. Denk aan de sinaasappelpers van Philippe Starck. Functioneel gezien onbruikbaar maar onweerstaanbaar door zijn vorm. In het woord ‘tijdsbeeld’ is letterlijk de vormgeving van een periode gevangen. De ‘look of the sixties’ of de glitter van de seventies. Tijdens het WK in Afrika bijvoorbeeld is design wederom alom vertegenwoordigd. Van bal tot stadion. Van vuvuzela tot spelersoutfit. Wie durft zich na zo’n evenement nog af te vragen of design iets voor je zichtbaarheid doet. Laat staan dat je daar acht jaar onderzoek naar laat doen.
Echter onze overheid denkt anders. Een sprekend voorbeeld is de zoektocht naar de nieuwe Europese vlag. Deze moet via het principe van crowd sourcing het liefst door amateurs worden bedacht. Het volk zelf mag spreken of zoiets. Het is de volledige ontkenning van de waarde van design en designers en daarmee dus ook dat het wat mag kosten. Het blijft wonderbaarlijk hoe je met politiek werkgelegenheid kapot kan stimuleren.
Vreemd, omdat de heren politici in verkiezingstijd wel degelijk lijken te weten hoe ze design moeten inzetten om zichzelf meer zichtbaar te maken. Posters, campagne, identiteit, logo, virals, stropdas in de partijkleur, brilletje van Balkenende en het haar van Wilders. Overal is over nagedacht en het is allemaal vormgegeven. Blijkbaar is design in ieder geval de ‘moeite’ waard. Misschien moeten we ons eens af vragen of dat voor al die onderzoeken ook geldt.
Ype Jorna
